[215] |
In de Volkskrant van 6 juli 2017 beklaagt columniste Harriet Duurvoort zich dat er in Nederland, in tegenstelling tot in Liverpool en Washington, geen slavernijmuseum is, terwijl slavernij een hoofdplot in de Nederlandse geschiedenis. Ze onderbouwd haar betoog onder andere met:
Drie eeuwen gruwelijke dwangarbeid, verkrachting, Spaanse bokken, zweepslagen, vierendelen als normale orde van de eindeloze dagen.
...
Nietsontziende ambitie maakte een piepklein landje tot wereldmacht die overal diepe sporen en wonden naliet. In de 16de, 17de en 18e eeuw had Nederland nog geen twee miljoen inwoners, maar het Nederlandse aandeel in de trans-Atlantische slavenhandel wordt geschat op 600 duizend Afrikanen.
...
Slavernij was geen zwarte bladzijde, maar is een hoofdplot geweest in het vuistdikke geschiedenis van Nederland.
Een dag later nuanceert Wim Wildeboer uit Harlingen Duurvoorts betoog met een ingezonden stuk in dezelfde krant, dat volgens mij geen verdere aanvulling behoeft:
Misschien moet Harriet Duurvoort het ‘vuistdikke geschiedenis geschiedenisboek van Nederland’ eerst eens lezen alvorens te beweren dat slavernij er een hoofdplot in is geweest. En dan meteen het vuistdikke geschiedenisboek van Afrika. Hoezo ‘eeuwen ontvolking en kolonialisme? Wanneer ontdekten Europeanen de bronnen van de Nijl? En de victoria-watervallen?
Precies: het grootste deel van Afrika was tot de tweede helft van de 19de eeuw terra incognita voor Europeanen en nog meer voor Nederlanders. In de column zet ze 600 duizend verhandelde slaven af tegen slechts 2 miljoen Nederlanders. Leuke truc. Die 2 miljoen is echter een statistisch gegeven en die 6000 waren gespreid over pak ‘m beet 200 jaar (is 3000 per jaar), waarmee Nederland grofweg een marktaandeel had van zo’n 5 procent. Niet zoveel voor een land dat honderd jaar een van de machtigste handelsnaties ter wereld was. Een klein land als Portugal (toentertijd ook 2 miljoen inwoners) verhandelen verhandelde tien keer zoveel slaven. Ontken ik het erge van slavernij? Geenzins. Ik nuanceer de retoriek.
Duurtvoorts column is een schoolvoorbeeld van hoe je, door de 'waarheid' iets te verdraaien of net iets anders te presenteren, het eigen standpunt kunt bevestigen en zelfs versterken. Hier, dat de slavernij van Afrikanen in de menselijke geschiedenis zo uniek is, dat die bijzondere erkenning en aandacht vereist. Psychologen noemen dat bevestigingsvertekening.
|
Die werkwijze past bij een ideologisch gedreven geloof in de eigen waarheid van een groep gekleurde medelanders, waarin vrijwel iedere verwijzing naar hun Afrikaanse roots maar ook de ontkenning daarvan als racisme wordt gezien. Racisme is dan wat de aanhangers van die ideologie vinden wat racisme is en dat iedereen die daar anders over denkt een racist is. Om dat geloof te bevestigen of zelfs te versterken, moet de waarheid dan bewust of onbewust enig geweld aangedaan worden. Dat noemen we geloofsvolharding.
Een andere illustratie van die ideologie zagen we bij politica Sylvana Simons. Ten tijde dat zij een tweede kamer zetel probeerde te veroveren, schoof ze aan in een tv-talkshow. Toen een van de andere gesprekspartners het waagde om over zwarte mensen te spreken, schoot Simons als door een wesp gestoken, met vuurspuwende ogen uit haar stoel omhoog. Hoewel er pertinent geen sprake van racisme was, beschuldigde Simons haar opponent daar toch van en noemde hem een voorbeeld van het intrinsiek racisme dat Nederlanders hebben.
Ik heb het al vaker gezegd, als ik Duurvoort, Simons of Obama als donkere mensen aanduid of zij mij als een blanke Fries, dan heeft dat niets met racisme te maken. Dat zijn de feiten. Zelfs als ik Duurvoort, Simons of Obama dom noem, of zij mij, dan heeft dat nog steeds niets met discriminatie van doen. Dan etaleren wij gewoon onze persoonlijke mening en ik mag Duurvoort dom vinden en omgekeerd zij mij. Overigens lees ik haar columns over meestal graag.
Racisme wordt het als ik Duurvoort, Simons of Obama dom noem vanwege het enkele feit dat donkere mensen nu eenmaal dom zijn. Maar dat is precies wat Duurvoort, Simons en hun kompanen doen: blanke Nederlanders betichten van intrinsiek racisme om het enkele feit dat ze blanke Nederlanders zijn. Dat noemen we racisme.
Samen met Duurvoort en Simons moeten alle Nederlanders boos zijn op echte discriminatie en rassime. Maar bij een groep donkere Nederlanders en hun sympathisanten is hun aandacht zo sterkt op deze misstand gericht, dat ieder signaalwoord dat daar mogelijk naar verwijst, zoals ‘zwarte mensen’, de primaire reactie discriminatie of racisme oproept, ook als die signaalwoorden in beschrijvende zin worden gebruikt.
Beoordelen in welke zin (beschrijvend of discriminerend) woorden worden gebruikt, vereist echter een secondaire reactie en dat kost tijd om na te denken. Die tijd gunnen boze mensen zich meestal niet. In zijn boek Ons feilbare denken noemt psycholoog en Nobelprijswinnaar Daniel Kahneman systeem-1 (primair) en systeem-2 (secondair) denken.
Als Duurvoort, Simons en hun kompanen iets willen bereiken in hun poging de herinnering aan de slavernij levendig te houden, moeten ze beginnen hun ideologisch gekleurde bril te vervangen door een neutrale bril.
Terug naar de uniciteit van de slavernij van Afrikanen, maar nu gezien door een neutrale bril. Beschouwen we de menselijke geschiedenis als geheel, dan blijkt slavernij, dwangarbeid, verkrachting, Spaanse bokken, zweepslagen, vierendelen, onthoofden en zelfs genocide van alle tijden en alle culturen te zijn, tot de dag van vandaag toe.Deze conclusie is niet bedoeld om het leed van de zwarte slaven te bagatelliseren, maar wel om deze mistanden in het juiste perspectief te plaatsen.
Ik adviseer Duurvoort eens te gaan kijken in de Gevangen Poort in Den Haag, waar martelwerktuigen om mensen te vierendelen nog zijn te ‘bewonderen’ en die waren niet voor zwarte slaven bedoeld.
Het vierendelen van een martelaar, de heilige Hyppolytus (Dirk Bouts).
Die neutrale bril laat nog wat zien. Stel dat ik destijds slavenhouder was geweest. Dan had ik mijn slaven waarschijnlijk net zo behandeld als mijn collega’s. Ik hoop dat ik een humaan slavenhouder geweest zou zijn, maar dat ik als landeigenaar destijds slaven hield lijkt vrijwel zeker. Sterker nog, als we de rollen om draaien en stellen dat Duurvoort en Simons destijds slavenhouders waren en blanke Europeanen hun slaven, dan hadden zij die slaven vermoedelijk net zo behandeld, als de toenmalige donkere slaven zijn behandeld.
Ik probeer de slavernij van Afrikanen niet bagatelliseren. Het is verschrikkelijk en mensonterend wat in dat kader is gebeurd. Maar dat geldt voor vele mensonterende gebeurtenissen in de humane geschiedenis. De slavernij van Afrikanen is in de menselijke geschiedenis helaas niet uniek en we kunnen haar niet los zien van de tijdsgeest en de context. Dat is niet om slavernij goed te praten, maar om ze te begrijpen.
Ik geloof niet in de erfzonde. Zoals ik naoorlogse Duitsers niet verantwoordelijk stel voor de Holocaust, ben ik volgens mij niet verantwoordelijk voor wat tijdens de slavernij van Afrikanen is gebeurd. Waar sommigen de Holocaust nog steeds ontkennen, ben ik in mijn zeventig jaar nog nooit iemand tegengekomen die de slavernij van Afrikanen ontkende en/of die goedkeurde. Ik begrijp dan ook niet wat Duurvoort, Simons en hun kompanen bedoelen, als ze eisen dat blanke Nederlanders, zoals ik, de slavernij eindelijk erkennen en dat er eindelijk genoegdoening gedaan moet worden.
Bedoelen ze dat ik verantwoordelijkheid moet nemen voor iets waar ik niet verantwoordelijk voor ben. Maar dan ben ik verantwoordelijk voor alles was mensen ooit deden, goed of slecht. Dat lijkt mij nogal onzinnig. En, wie moet die genoegdoening dan geven. De mensen die ze daarop kunnen aanspreken leven al lang niet meer. Wanneer houdt genoegdoening eisen dan op gaan, kunnen Nederlanders ook nog genoegdoening eisen voor de bloedige Spaanse overheersing tijdens de tachtig jarige oorlog (1568-1648).
Soms vermoed ik dat wordt bedoeld dat we alle herinneringen aan de tijd van de Slavernij van Afrikanen uit onze cultureel erfgoed moeten verwijderen, zoals de afbeelding van een slaaf op de Gouden koets. Maar dat is geschiedvervalsing, die de slavernij van Afrikanen eerder ontkent, dan erkent.
Als Duurvoort en haar kompanen de herinnering aan de slavernij levend willen houden, is dat hun goede recht en mijn zegen hebben ze. Als zij vinden dat daarvoor een slavernijmuseum in Nederland moet komen, staat hun niets in de weg om daar initiatieven voor te nemen. Precies zo lijken initiatieven voor een Holocaust museum eindelijk vorm te krijgen. Maar door de waarheid te verdraaien geven ze hun tegenstanders voldoende munitie om hun plannen te dwarsbomen.
Naar aanleiding van een tentoonstelling van haar werk, in het Amsterdams Stedelijk Museum, interviewde De Volkskrant (14 juli 2017) de Zuid-Afrikaanse fotografe en antiracisme activiste Zanele Muholi. In dit interview bevestigt de activiste de slachtofferrol waarin veel donkere mensen zichzelf plaatsen en waardoor ze alle misstanden waarbij een donker persoon betrokken is als discriminatie aanmerken.
Drie dagen voor het interview werd afgenomen ging via de sociale media het filmpje over de wereld, waarin Zuid-Afrikaanse Siba Nkumbi door de eigenaar van een Amsterdams Airbnb huis van de trap werd geduwd en gewond raakte. Nkumbi zou te laat zijn geweest met uitchecken. Terecht leidden de beelden tot veel verontwaardiging.
Nkumbi is een vriendin van Mukoli en in het interview zegt laatstgenoemde over dit betreurenswaardige incident:
“Vrienden in Zuid-Afrika belden haar nadat ze het filmpje hadden gezien en vroegen: hoe kan dit geen racisme zijn?”
Zanele Muholi vervolgt:
“Voor mij is het duidelijk: dit zou een toerist uit Amerika nooit zijn overkomen. Dit zou een witte vrouw nooit zijn overkomen.”
Of Nkumbi te laat met uitchecken was en zo ja, hoeveel te laat, kan ik niet beoordelen. Maar dat rechtvaardigt nooit het gedrag van de eigenaar van het Airbnb-huis. Zelfs als het niet zijn bedoeling was Nkumbi van de trap te duwen, moet de rechter over zijn gedrag oordelen. Er is echter geen bewijs dat de huiseigenaar bij een Amerikaanse of een blanke vrouw dit gedrag niet vertoond zou hebben. Mogelijk was het ‘slechts’ machogedrag van een onbeschofte Amsterdammer.
Er is geen bewijs dat hier sprake was van discriminatie. Beweringen hierover zijn cirkelredeneringen: redeneringen die als bewijs aannemen wat nog bewezen moet worden. Hier, dit was een Amerikaanse of blanke vrouw niet overkomen en dus is het racisme is. Maar dat de huiseigenaar zich in dezelfde situatie bij een blanke vrouw anders had gedragen moet nog worden bewezen.
***
Copyright © 2006-2022 - Dr. Bram Brouwer - All Rights Reserved