Juli 2017
Voorpagina van de eerste
Leeuwarder courant met
het besproken artikel |
Het leek mij leuk kort aandacht te besteden aan wat de toenmalige hoofdredacteur in het openingsartikel van de krant schreef. Dat is eenvoudig om dat de LC heeft, samen met andere noordelijke kranten, een digi;;lztaal archief heeft, dat u thuis op uw eigen computer gratis kunt raadplegen. Google ‘De krant van toen’. U vindt het artikel uit 1752 onder onder het andere tabblad.
Duidelijk wordt hoe het Nederlands in 265 jaar zowel qua spelling als qua zinsbouw veranderd is. Opmerkelijk zijn de lange zinnen, met door komma’s gescheiden zinsdelen. De tekst bevat een onbekend karakter, waar wij een ‘s’ zouden schrijven, zoals in valƒche. Maar de ‘s’ wordt ook zelfstandig gebruikt. Mijn toetsenbord kende dat karakter niet, zodat ik het heb vervangen door het oude guldenteken (ƒ). Dat leek er het meeste op. Met beetje goede wil is het artikel voor 21e-eeuwse Nederlanders te begrijpen. Met conjectures bedoelde men waarschijnlijk onvoldoende bewezen opinies of theorieën.
Kijken we naar de inhoud van het artikel, dan valt het op dat de toenmalige LC-hoofredacteur ingaat op verwijten dat kranten niet altijd ‘oprecht en na waarheit’ zijn en dat zou voortspruiten uit ‘een valƒche Correspondentie’. Dat is waarop ‘in deƒe Courant een byzondere reflectie gemaakt zal worden’, aldus de toenmalige hoofdredacteur. Hij benadrukt dit nogmaals door te schrijven: ‘zo zullen wy nochtans als het eerƒte en voornaamste point de waarheid derƒelve in het oog houden.’
Er lijkt sindsdien weinig te zijn veranderd. Ook nu worden kranten en journalisten onbetrouwbaarheid verweten. ‘Valƒche Correspondentie’ zouden wij nu nepnieuws noemen en dat is is in 2016 nog steeds een hot-item. Blijkbaar is er niets nieuws onder de zon. Net als serieuze kranten nu wilde de Leeuwarder Courant destijds een krant zijn waarop de lezer kan vertrouwen. De geschiedenis herhaalt zich.
29 juli 1752
LEEUWARDER Saturdagƒe Courant 29-07-1752
’Deze Courant die men voornemens is alle weken uit te geven zal volgens een – en nieu plan geformeert worden, uit de volgende No zal den Leƒer het rechte denkbeeld van deƒelve kunne formeren, men zal deƒelve meer en meer trachten te verbeteren, en tot de uiterste volmaaktheid brengen, geen moeite noch kosten ontƒien om die die voor het algemeen van nut te doen zijn, het welke de ondervinding beter dan een cierlijk opgepronkte Voorreden zal aantonen: Deƒelve zal een veel groter menichte van voorwerpen in zig bevatten dan de ordinaire Nieuspapieren in ’t gemeen behelƒen, door dien het geenƒints myn oogmerk zoude zyn om de myne op de ondergang der andere te veftigen, de liefhebbers van den ouden trant kunnen zig met de ordinaire nieuspapieren vergenoegen, en men zal fiefe met veel nut en vermaak kunnen leƒen, zonder de jalouƒie van de autheurs of drukkers van de andere op den hals halen.
De Couranten in ’t algemeen aangewerkt, zijn niet zo zeer te verachten als zommige menƒchen zig wel verbeelden, zy kunnen de Hiƒtori-Schryvers voor Memories of Gedenkstukken verƒtrekken in alles was de weƒentlykheit en de rydt der gebeurtenissen betreft. Het verwijt dat men haar doet van niet in alles oprecht en na waarheit te zijn, ƒpruit dikwils voort uit een valƒche Correspondentie: Maar het is de nootzakelijke plicht der Schryveren omme het gemeen van de begane misƒlagen te adverteren, dit is een point waar op in deƒe Courant een byzondere reflectie gemaakt zal worden: En hoewel wy aan den leƒer de eerƒte en nieuwe tydingen zo veel ons mogelijk zullen mededelen, waar toe wy menen genoegƒame middelen aan de hand te hebben; zo zullen wy nochtans als het eerƒte en voornaamste point de waarheid derƒelve in het oog houden.
Men heeft veel reden om te vermoeden dat geen Schryver van enige Nieuwspapieren verwaantheid genoeg beƒit, om zig te verbeelden dat zyne Leƒers eenvoudig genoeg zullen zijn, om te geloven, dat zyne Correspondentie hem het geheim van het ƒtaatkundig Cabinet kan doen doorgronden, en al hadde hy het geheim van deƒe of gene intrigue ontdekt, zoude hy wel zekerheit hebben om deƒelve op een veilige wyƒe te divulgeren? Men belooft in deƒen opƒichte niets, als het gene dat men mag en kan zeggen, zonder zig te exponeren. Men zal met zo veel vrymoedigheid als ymand het Land der Conjectures door wandelen: Nochtans altoos een billyke onƒydigheit en een gepaƒte welvoegelijkheit in agt nemende: De grondregel is ons zeer bekent dat het ons voorƒigtig is zig tegen de ƒterkƒste peity aan te kanten.
Het zal zeer dienƒtig zijn met een woord uit te nodigen alle die gene die ons met hare Correspondentie geleiven te vereren, al het gene dienen kan om her ware intereƒt en verwezentlijk nut van de inwoonders deƒer Provincien te bevorderen: zal een nuttig en geƒhikt onderwerp voor deƒe Courant verƒchaffen. Indien ymand dierhalvene enige nieuwe ontdekking zou doen in enige kunƒt of wetenschap, zo ‘er iets zeltzaams en byzonders gebeurt waardig om tot de kennis van de nakomelingenschap overgebacht te worden, indien er iets voorvalt dat van enig, nut kan zijn voor de Commercierende Inwonders van deze Provincien; indien iemand in zijn functie of bediening deze of gene zaak uitgevonden heeft die voor algemeen van nut kan zijn, in een woord alles wat het Politique, zo wel als den Koophandel of het Kerkelijke betreft, ja van alle byƒonders rakken waaruit het nut en vermakelijke kan bevoortƒpruiten , Alle die gene: die de burgelyke plichten die Maatƒchappie weten en betrachten, worden uitgenodigd ons de by haar bekent zynde byƒonderheden mede te delen, en die gene die het nodig oordeelt zal zyn naam met de vereisƒte omzichtigheid gemeld zien.
Alle advertentien van wat Natuur deƒelve mogen zijn, zal men voor een zeer redelijke en geƒchikte prys in deze Courant kunnen invoegen mits deƒelve aan niemands goede naam, of affaires enige prejnditie toebrengen.
A.
