Dr. Bram Brouwer

Home | Terug

In De wereld draait door van 25 september jl. mocht de 44-jarige Vlaamse schrijfster Griet op de Beek uitgebreid vertellen over de incest door haar vader. Ze kon zich daar niets van herinneren, maar tijdens therapiesessies voor andere levensproblemen kwam dat misbruik zo’n zeven jaar geleden boven tafel. En, zegt de schrijfster, dat ik daar niets van wist komt doordat kinderen van 4 tot 9 jaar (toen zij misbruikt werd) nog onvoldoende verbaal ontwikkeld zijn om dergelijke trauma’s te herinneren. De schrijfster bedoelde waarschijnlijk infantiele amnesie (kinderlijk geheugenverlies), dat ervoor zorgt dat mensen geen herinnering voor hun derde à vierde jaar hebben. Op de Beeks misbruik begon pas later.

De schrijfster heropende hiermee de polemiek over hervonden herinneringen, die eind vorige eeuw veel slachtoffers maakte door onterechte beschuldigingen voor seksueel kindermisbruik. Volkskrant columnist Max Pam liet zich, terecht, sceptisch uit over Op de Beeks hervonden herinneringen. Hij werd vervolgens een oude witte man genoemd, die vrouwen ‘straft’ nadat ze eindelijk de moed verzamelden om over hun misbruik te spreken. Op basis van Op de Beeks blauwe ogen wordt haar verhaal blijkbaar als onomstotelijke geaccepteerd.

Hervonden herinneringen zijn gebaseerd de theorieën van Sigmund Freud dat mensen traumatische gebeurtenissen verdringen, waarna die verdrongen trauma’s lichamelijke en geestelijke problemen veroorzaken. Om die verborgen trauma’s alsnog te verwerken moet de therapeut ze weer naar boven halen, zodat de problemen automatisch verdwijnen.

Wetenschappelijk onderzoek verwees Freuds theorieën naar het rijk der fabelen. Hervonden herinneringen bleken eerder door therapeuten geïmplementeerde herinneringen te zijn.

Stel u voor dat uw dochter haar (stief)vader plotseling onterecht beschuldigt dat hij haar als kind seksueel misbruikte en dat zij klakkeloos wordt geloofd, omdat ze zo moedig is met dat misbruik naar buiten te treden. Dergelijke onterechte beschuldigingen hebben heel wat relaties ten gronde gericht.

Als op de Beek werkelijk is misbruikt, is dat zeer ernstig en kan dan mogelijk haar levensproblemen verklaren. Maar als dat misbruik niet plaatsvond en dat lijkt op basis van haar verhaal aannemelijker, is dat mogelijk een onbewuste poging haar levensproblemen achteraf alsnog te verklaren. Dat wordt het repelsteeltje-effect genoemd. Als er eindelijk een verklaring voor levens- en/of gezondheidsproblemen wordt gevonden, geeft dat de persoon in kwestie een positief gevoel dat men graag wil vast houden. Het is daarbij niet van belang of die verklaring juist is of niet.

Daarom wil Op de Beek de verklaring voor haar levensproblemen graag vast houden. Maar daarvoor beschuldigt ze wel haar overleden vader onterecht van incest met zijn jonge dochter. Dat lijkt mij minstens even ernstig. Ik neem dat Op de Beek niet kwalijk, maar wel haar therapeut die achterhaalde therapieën gebruikte en De wereld draait door die de schrijfster een podium gaf.

In drie columns kom ik hier uitgebreid op terug: Hervonden herinneringen (1) | Hervonden herinneringen (2) | Griet en #metoo.

Daarnaast beveel ik volgende de boeken over dit onderwerp aan

• Crombag, H. F. M., & Merckelbach, H. L. G. J. (1996). Hervonden herinneringen en andere misverstanden. Amsterdam/Antwerpen: Uitgeverij Contact. isbn: 90 254 0679 3
• Loftus, E., & Ketcham, K. (1995). Graven in het geheugen: De mythe van de verdrongen herinnering (The myth of repressed memory). Amsterdam/Antwerpen: Uitgeverij L.J. Veen. isbn: 90 254 13145
• Hendriks, K. N. (2004). Vaag verleden. Utrecht: Veen Uitgeverij. isbn: 9789020404746

Deze boeken zijn niet meer nieuw verkrijgbaar, maar ik kon ze tweede hands nog vrij gemakkelijk op de kop tikken.

***

Copyright © 2006-2022 - Dr. Bram Brouwer - All Rights Reserved