Dr. Bram Brouwer

Home | Terug

In eerdere edities van Corona ontfabelt bekritiseerde ik het gebruik van sterftecijfers in de coronacrisis. Zelfs hoogleraren vergeleken appels met peren door sterftecijfers uit verschillende contexten door elkaar te gebruiken. Zij moeten beter weten. Een voorbeeld daarvan was hoogleraar klinische virologie Louis Kroes die de Nederlandse sterftecijfers voor corona (2 à 3 procent) vergeleek met die voor griep (Corona ontfabelt 5). De kans om in Nederland aan griep te overlijden is volgens Kroes kleiner dan 0,1 procent. Het probleem bij deze beweringen is dat de context bij de genoemde cijfers ontbreekt en die is daarbij onontbeerlijk. Ik kom hierop terug.

In 2019 had Nederland volgens het CBS 17,3 miljoen inwoners, waarvan er in dat jaar 152 duizend overleden. Dat wil zeggen dat de kans dat u als Nederlander in 2019 ergens aan zou overlijden 0,9 procent was. Van die Nederlanders waren er 3,3 miljoen ouder dan 65 jaar en 800 duizend ouder dan 80 jaar. Binnen die groepen overleden respectievelijk 131 en 84 duizend landgenoten. Voor Nederlanders vanaf 65 jaar was het sterftecijfer in 2019 dan bijna 4 procent en vanaf 80 jaar zelfs hoger dan 10 procent. Maar was u, ongeacht uw leeftijd, in 2019 opgenomen in een hospice, dan was uw overlijdenskans in dat jaar vrijwel 100 procent. Mensen worden immers in een hospice opgenomen om dood te gaan. Samengevat het sterftecijfer voor Nederlanders varieert afhankelijk van de context tussen de 0,9 tot bijna 100 procent.

Hopelijk heb ik met het voorgaande duidelijk gemaakt dat sterftecijfers uit verschillende contexten onvergelijkbaar zijn. Het is dus onzin te beweren dat het sterftecijfer voor Nederlanders meer dan 10 procent is. Dat percentage geldt alleen voor Nederlanders van 80 jaar en ouder. Toch zie ik dergelijke vergelijkingen voortdurend in het debat rond corona, zelfs bij mensen die, zoals professor Kroes, beter zouden moeten weten. Er worden dan sterftecijfers uit verschillende contexten vergeleken zonder te vermelden uit welke contexten die cijfers afkomstig zijn. Met andere woorden negeer sterftecijfers waarbij de context niet wordt vermeld of als die contexten verschillen. Dergelijke cijfers zijn onvergelijkbaar.

Negeer sterftecijfers waarbij de context niet wordt vermeld of verschilt

Als voorbeeld gebruik ik de bewering van hoogleraar Louis Kroes die ik al aanhaalde in Corona ontfabelt 5. Volgens kroes is het sterftecijfer voor griep minder dan 0,1 procent en voor corona 2 à 3 procent. Volgens www.volksgezondheid.info, een informatiewebsite van de overheid, kregen over de laatste negen jaar iedere winter gemiddeld zo’n 400 duizend Nederlanders griep en daarvan overleden er 4.400. Een uitschieter was de winter 2017/2018 met 800 à 900 duizend grieppatiënten en 9.400 griepdoden.

Op basis van het voorgaande kunnen we berekenen dat het sterftecijfer voor griep in de gehele Nederlandse bevolking over de laatste negen jaar 0,03 procent is. Als Kroes dit sterftecijfer voor griep bedoelde heeft hij gelijk. 0,03 is inderdaad kleiner dan 0,1. Maar als hij dat sterftecijfer met de overlijdenskans door corona vergelijkt, dan moeten beiden wel uit dezelfde context komen. Als ik dit opschrijft zijn er volgens het RIVM in Nederland 1487 patiënten overleden aan corona. Ik neem even aan dat dat halfweg de coronacrisis is, zodat er totaal z’n 3.000 landgenoten aan corona zullen overlijden. Het sterftecijfer voor corona is dan 0,02 procent en dat is vooralsnog eenderde lager dan voor griep.

Nederlanders die de laatste negen jaar griep kregen, hadden een kans van 1,1 procent om daaraan te overlijden en dat was in de winter 2017/2018 niet anders. In die winter nam namelijk zowel het aantal mensen met griep als het aantal griepdoden evenredig toe, waardoor de verhouding (het sterftecijfer) elijk bleef. Op dit moment lijkt het sterftecijfer voor mensen die met corona besmet worden hoger te zijn dan voor een besmetting met griep. Maar het is nog veel te vroeg voor een definitief oordeel. Een studie van Joseph Wu en zijn collega’s liet zien dat achteraf het sterftecijfer in het Chinese Wuhan (1,4 procent) veel lager was dan het sterftecijfer dat tijdens de crisis werd vastgesteld. Als deze onderzoekers gelijk hebben, dan ligt het sterftecijfer voor corona iets hoger dan voor griep. Maar dat geldt vooralsnog alleen voor de regio Wuhan.

Verder moeten we ons realiseren dat het Nederlandse sterftecijfer voor corona voor het overgrote deel wordt bepaald door patiënten van tachtig jaar en ouder, die vaak al verzwakt zijn door meerdere onderliggende kwalen. Dat deze patiënten mét corona overleden bewijst niet dat ze aan corona overleden. Het lijkt waarschijnlijker dat de contaminatie van verschillende ziekten hun dood versnelde, waarbij corona ´slechts´ het laatste zetje gaf. Dat doet niet af aan het verdriet van de nabestaanden. Maar om te voorkomen dat de bestrijding van de coronacrisis een groter probleem wordt dan corona zelf, moeten we een en ander wel in het juiste perspectief blijven zien.

Aanvulling 19-04-2020
Ondertussen is uit gegevens van de bloedbanken duidelijk geworden dat waarschijnlijk ongeveer drie procent van de Nederlanders, circa een half miljoen, met corona besmet is of is geweest. Ook bleek uit de oversterftecijfers van het CBS dat er zeer waarschijnlijk aanzienlijk meer mensen aan corona overleden dan volgens de RIVM-cijfers. We weten niet precies hoeveel, maar ik neem hier aan twee keer zoveel ofwel z’n 7.500 doden. Op basis van deze (voorlopige) cijfers is de kans dat een Nederlander met Corona besmet wordt ongeveer 2,89 procent, terwijl de kans dat hij of zij daaraan overlijdt 0,043 procent is. Bent u met corona besmet dan is de kans dat u daaraan overlijdt 1,5 procent. Deze uitkomst lijkt overeen te komen met de bevindingen van Wu en zijn collega's. Kortom, beweringen dat corona veel dodelijker is dan griep worden opnieuw niet gestaafd. Definitieve cijfers kunnen we pas later bepalen.

Aanvulling 31-05-2020
Aan het einde van de corona-crisis voor Nederland zijn er er zo'n 6.000 Nederlanders aan corona overleden, waardoor de mortaliteit minder dan 0,35 procent is. dat is iets hoger dan voor griep.

Bronnen:
CBS
Wu, J. T., Leung, K., Bushman, Mary, Kishore, N., Niehuis, R., Salasar, P. M. d., . . . <eung, G. M. (2020). Estimating clinical severity of COVID-19 from the transmission dynamics in Wuhan, China. Nature Medicine. doi: 10.1038/s41591-020-0822-7

***

Copyright © 2006-2022 - Dr. Bram Brouwer - All Rights Reserved